Onze taaladviezen
Tekstschrijven is een vak. En bij het schrijven van teksten komen veel taalvragen voorbij. Dit naslagwerk geeft erop antwoord. Het is bestemd voor iedereen die heldere en informatieve teksten wil schrijven en vloeit voort uit onze jarenlange praktijk.
Tussenletters
De hoofdregels (Leidraad)
Een samenstelling krijgt een tussen-n wanneer:
1. enkelvoud niet eindigt op stomme e: (1) uitsluitend meervoudsvorm(en) op -en of (2) meervoudsvormen op -en en -s
2. enkelvoud eindigt op stomme e: (3) uitsluitend meervoudsvorm(en) op -en of (4) vrouwelijke nevenvorm
Voorbeelden
1. eend-eenden, dus eendenei
brandweerman-brandweermannen/brandweerlieden, dusbrandweermannenlied
2. beginsel-beginselen/beginsels, dus beginselenwet
3. zede-zeden, dus zedenpreek
lende-lenden/lendenen, dus lendenwervel
4. communicante = communicant e, dus communicantenjurkje
De uitzonderingen (Leidraad)
Als het eerste deel:
- een werkwoord is: spinnewiel
- een bijvoeglijk naamwoord is: blindedarm
- geen meervoud heeft: rijstebrij
- iets unieks aanduidt: zonneschijn, Koninginnedag
- een versterkende of waardebepalende betekenis heeft en het geheel een bijvoeglijk naamwoord is: beregoed, boordevol, reuzeleuk, stekeblind
Als de twee delen:
- niet (meer) herkenbaar zijn als afzonderlijk woorden in hun oorspronkelijke betekenis: bolleboos, flierefluiter, klerelijer, ruggespraak, kinnebak
Let op: Alle woorden met geboorte, heide, weide, hoeve, waarde, lade, zondeetc. hebben –en én –s als meervoud gekregen. Daardoor krijgen ze in samenstellingen geen tussen-n.
Een afleiding met tussenklanken (machteloos, hulpeloos) krijgt nooit een tussen-n: ideeëloos.
De regel (Leidraad)
Schrijf in samenstellingen waarvan het tweede deel met een sisklank begint, een –s- als de aanwezigheid van de tussenklank blijkt uit een samentrekking:adventsstuk (want: advents- of kerststuk), meisjesstemmen (want: meisjes- en vrouwenstemmen), liefdesscène (want: liefdes- en sterfscène).
De dubbelspelling die niet is afgeschaft
Op grond van uitspraakvariatie behouden vele woorden twee gelijkwaardige spellingen: dood(s)kist, drug(s)beleid, handel(s)maatschappij, inkoop(s)prijs, spelling(s)commissie, tijd(s)verschil, voorbehoed(s)middel, wet(s)tekst.